January 8, 2021
Will the families of PS752 ever receive justice?
به زبان فارسی بخوانید
8 ژانویه 2021 نخستین سالگرد واقعۀ ساقط کردن هواپیمای مسافربری خطوط هوایی بینالمللی اوکراین، پرواز 752 [PS752] توسط پدافند هوایی سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران در آسمان ایران است. این واقعۀ اسف بار جان تمامی 176 تن سرنشینان هواپیما را گرفت. مسافران و خدمه شامل 138 تن اتباع، ساکنان یا افرادی که به طریقی با کشور کانادا مرتبط بودند، و نیز قربانیانی از ایران، اوکراین، سوئد، افغانستان و بریتانیا بود.
اکنون یک سال پس از وقوع این حادثه، هنوز پرسشهای مهمی در مورد سرنگونی این هواپیما و حوادث پس از آن بدون پاسخ باقی مانده است. چرا مقامات ایران در زمانی که احتمال وقوع حملۀ نظامی از طرف ایالات متحده امریکا وجود داشت، آسمان ایران را بر روی پروازهای غیر نظامی نبستند؟ چرا مقامات ایران تصمیم گرفتند انتشار خبر سرنگونی پرواز 752 توسط پدافند سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران را تا سه روز به تعویق بیاندازند؟ و چرا خانوادههای قربانیان این سانحه صرفاً به دلیل آنکه به دنبال پاسخی در بارۀ آنچه بر سر عزیزانشان آمده، هستند، به وسیلۀ عوامل جمهوری اسلامی ایران هدف ارعاب و ایذاء قرار گرفتهاند؟
خانوادههای این قربانیان مُحِقند که حقیقت را بدانند، عدالت را در مورد عزیزانشان به اجرا درآورند، و غرامت دریافت کنند. تلاشهایی که از جانب این ستمدیدگان صورت گرفته، شامل اقدامات دیپلماتیک، حل اختلاف از طریق داوری، طرح دعوی در دادگاههای مدنی، و امکان انجام تحقیقات جنایی است.
انجمن خانواده جانباختگان پرواز 752 ؛ گروهی متشکل از اعضاء خانوادههای قربانیان پرواز 752 که در پی اجرای عدالت هستند، یک هفته پیش از نخستین سالگرد سرنگونی هواپیما، یک کمپین جمع آوری اعانات مردمی را آغاز کردند تا بودجۀ مورد نیاز برای هزینههای حقوقیِ محاکمۀ مرتکبین این فاجعه در یک دادگاه بینالمللی را تهیه کنند. این کمپین جمع آوری اعانات مردمی تنها در طی یک روز پس از اعلام آن، توانست از مرز صدهزار دلار که هدف آن بود بگذرد و در زمان تهیه این گزارش، بیش از 2000 نفر در این کمپین شرکت نمودهاند که تا به امروز یکی از تحسین برانگیزترین ابتکارات جامعۀ ایرانیان خارج از کشور برای جمع آوری اعانات محسوب میشود.
در حالی که هنوز قرار است پروندهای در مورد پرواز 752 به یکی از هیئتهای داوری بینالمللی ارائه شود، در چند مورد تلاشهایی برای اقامۀ دعوا صورت گرفته است که در حال حاضر در حال تعلیق و یا در دست اقدام میباشند.
ادعای خسارت علیه شرکت هواپیمایی و سازمانهای بیمه
بعضی از اعضاء خانواده قربانیان پرواز 752 به مؤسسات حقوقی در کانادا مراجعه کردهاند تا علیه شرکت هواپیمایی اوکراین اینترنشنال و شرکتهای بیمه، اقامۀ دعوا نمایند. اکثر شرکتهای هواپیمایی دارای بیمۀ مسئولیت هستند که میتوانند در صورت جان باختن یا آسیب دیدن مسافران، از جمله مرگ یا آسیب در اثر سرنگونی هواپیما به علت حملۀ نظامی، به خانوادههای قربانیان خسارت بپردازند. در این مورد، شرکت توکیو مارین کیلن [Tokio Marine Kiln] به عنوان بیمه گذار اصلی در بیمه نامۀ جنگی خطوط هوایی اوکراین اینترنشنال گزارش شده است در حالیکه شرکت گلوبال اِرو- اسپیس [Global Aerospace] بیمه گذار اصلی بیمۀ کلیۀ خطرات مربوط به پروازهای این شرکت هواپیمایی میباشد.
موضوع پرداخت غرامت، مسئلۀ مورد اختلاف بخصوصی است زیرا معلوم نیست آیا جمهوری اسلامی ایران بر اساس تعهداتی که بر طبق قوانین بینالمللی دارد، به خانوادۀ قربانیان خسارت خواهد داد یا خیر. در پایان ماه دسامبر، هیئت وزرای ایران مبلغ صد و پنجاه هزار دلار را برای خانوادههای هر یک از قربانیان پرواز 752 تعیین نمود.
قابل توجه است که این مبلغ با مقداری که حد اکثر مبلغ مسئولیت شرکت هواپیمایی برای کشته یا مصدوم شدن مسافران میباشد و در مادۀ 21 کنوانسیون 1999 مونترآل (ام.سی 99) تعیین شده نیز مطابقت دارد. این معاهده مسئولیت شرکت خطوط هوایی را در صورت کشته یا مصدوم شدن مسافران و نیز در موارد تأخیر، آسیب دیدن یا از بین رفتن چمدانها یا محمولهها مشخص میکند. پیمان 99 مونترآل میزان غرامتی که بر عهدۀ شرکت هواپیمایی است و باید به مسافران پرداخت شود را مطرح میکند اما اعمال غیر قانونی حکومتها و مسئولیت بینالمللی آنها و یا میزان غرامتی که باید به مسافرانِ متضرر بپردازند را مطرح نمیکند. ایران کنوانسیون 99 مونترآل را تأئید نکرده اما اوکراین و کانادا از امضاء کنندگان آن هستند.
با توجه به اینکه جزئیات این حملۀ هوایی در هالهای از ابهام فرو رفته، گفتگو در بارۀ اینکه کدامیک از شرکتهای بیمه باید این هزینه را متحمل شود میتواند به درازا بکشد. همچنین این مطلب که دولت چه مسئولیتی در ارتباط با پرداخت غرامت دارد، که البته این خود بستگی به چگونگی مسئولیت آنها دارد، نیز میتواند بر این گفتگوها تأثیر بگذارد.
اقامۀ دعاوی مربوط به تروریسم در دادگاههای کشوری
برخی از خانوادههای قربانیان پرواز 752 راه دیگری را برای دریافت غرامت انتخاب کردهاند، به این ترتیب که آنها دادخواهی خود را در ارتباط با موضوعات تروریستی در دادگاههای کانادا و ایالات متحده مطرح کردهاند.
کانادا و ایالات متحده امریکا از این جهت که توانستهاند در مورد مصونیت حکومتها در قبال اعمال تروریستی، استثناء قائل شوند، در دنیا منحصر به فرد میباشند. این بدان معناست که شاکیان خصوصی میتوانند علیه یک دولت خارجی که محرز شده پشتیبان اعمال تروریستی و در نتیجه حامی تروریسم است، اقامۀ دعوا کنند. هم دولت کانادا و هم دولت ایالات متحده امریکا حکومت جمهوری اسلامی ایران را در فهرست حکومتهای حامی تروریسم قرار دادهاند. بنابراین خانوادههای قربانیان پرواز 752 میتوانند با استفاده از اختیارات قانونی، به دلیل اعمالی که سپاه پاسداران مرتکب شده است، علیه حکومت جمهوری اسلامی ایران اقامۀ دعوا کنند.
یکی از شکایاتی که در دادگاههای کانادا طرح شده ادعا میکند که پرواز 752 طی یک اقدام تعمدی تروریستی مورد حمله قرار گرفت و سرنگون شد، و یا اینکه جمهوری اسلامی ایران به گونهای بی پروا، مغرضانه و زورگویانه عمل کرده که نتیجتاً این عمل را به یک حرکت تروریستی مبدّل ساخته است. این دعوی بر اساس قانون عدالت برای قربانیان تروریسم (JVTA) میباشد که تصریح مینماید شهروندان کانادایی و ساکنان دائمی کانادا و نیز افراد دیگری که قربانیان تروریسم میباشند، مادامی که این اقدام، ارتباطی واقعی و اساسی با کانادا داشته باشد، میتوانند برای اعمال تروریستی که در هر کجای دنیا از اول ژانویه 1985 به بعد صورت گرفته باشد، از طریق طرح دعوای مدنی درخواست غرامت کنند.
با توجه به اینکه ایران در پاسخگویی به برخی سؤالات کلیدی در بارۀ مسئولیت سپاه پاسداران در سرنگون کردن هواپیما و شواهد مربوط به انگیزه و ذهنیت آنان، مایل به همکاری نبوده است، ممکن است شمول قانون عدالت برای قربانیان تروریسم در این مورد مشکل باشد.
علاوه بر این شکایت که فاجعۀ مزبور را عملی تروریستی عنوان میکند، یک مؤسسۀ حقوقی کانادایی دیگر، یک شکایت گروهی را علیه جمهوری اسلامی ایران در دادگاه طرح نموده است که موضوع اهمال در مسئولیت را مطرح میسازد. دولت فدرال کانادا در سپتامبر 2020 هر دوی این دعاوی را علیه جمهوری اسلامی ایران اقامه نموده است.
اعضای خانوادۀ قربانیان پرواز 752 دعوای دیگری را هم در ارتباط با تروریسم علیه جمهوری اسلامی ایران در دادگاه فدرال ایالات متحده امریکا اقامه نمودهاند. دادخواهان مزبور شکایت خود را با تکیه بر بخش اِی- 1605 قانون ایالات متحده و یا آنچه که در قانون مصونیتهای حکومت خارجی، عموماً «استثناء در مورد تروریسم» نامیده میشود، مطرح کردهاند. موضوع مستثنی کردن تروریسم، میتواند در شرایط محدودی و برای خسارتهای بخصوصی حقِ اقدام شخصی علیه کشوری که حامی تروریسم است، ایجاد کند، از جمله در موارد ضرر و زیانهای اقتصادی، درد و رنج، و خسارات تنبیهی. ادعای خسارت میتواند به دلیل نحوۀ عملکردِ نهفتهای باشد که یک سلسله اقدامات را شامل میشود، از جمله خراب کردن هواپیما و یا فراهم کردن حمایتها یا منابع مادی برای اخلال و خرابکاری در هواپیما، که سبب آسیب شخصی یا مرگ شود.
دیوان بینالمللی دادگستری (ICJ)
پس از فاجعۀ 8 ژانویه 2020، در ابتدا بسیاری از فریادهای عدالت خواهی خواستار آن بودند که کانادا یا کشوری دیگر علیه جمهوری اسلامی ایران به دیوان بینالمللی دادگستری شکایت کند. این دیوان یک دادگاه بینالمللی است که مرکز اصلی آن در شهر لاهۀ هلند میباشد و به اختلافات میان دولتها رسیدگی میکند. گروه هایی هم خواستار محاکمۀ مرتکبین این فاجعه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دیوان کیفری بینالمللی (ICC) شدند که دفتر مرکزی آن نیز در شهر لاهه قرار دارد. دیوان بینالمللی دادگستری موارد نقض قوانین بینالمللی بین دولتها را مورد رسیدگی قرار میدهد در حالی که دیوان کیفری بینالمللی میتواند صلاحیت قضایی کیفری را بر روی افراد اِعمال نماید. به دلایلی که فراتر از گسترۀ بحث ما در این مقاله میباشد، در حال حاضر دیوان کیفری بینالمللی از جهت شواهد و اِعمال صلاحیت قضایی، گزینۀ ممکنی برای رسیدگی به موضوع پرواز 752 نیست. در ارتباط با دیوان بینالمللی دادگستری هم با وجود آنکه بلافاصله پس از سرنگونی هواپیما ، فریاد دادخواهی علیه مرتکبین بلند شد، اما طرح پرونده پرواز 752 در دیوان بینالمللی دادگستری تا حدی نیاز به «گذشت زمان» دارد.
ایران ملزم به پیروی از چند پیمان بینالمللی حاکم بر هوانوردی غیر نظامی است. از جمله این پیمانها، معاهدۀ بینالمللی هوانوردی غیر نظامی (کنوانسیون شیکاگو)و کنوانسیون پیشگیری از اقدامات غیر قانونی علیه ایمنی پروازهای غیر نظامی (کنوانسیون 1971 مونترآل) میباشند. تعهدات ناشی از این کنوانسیونها شامل عدم استفاده از تسلیحات علیه هواپیماهای غیر نظامی در حال پرواز و تعهد به منع، پیشگیری، و مجازات تخریب هواپیمای در حین خدمت میباشد. هر گونه تخلف از این تعهدات باید در وهلۀ اول از طریق مذاکرات بین کشورها حل و فصل شود.
در مورد نقض کنوانسیون شیکاگو اگر مذاکرات حل اختلاف به نتیجه نرسد، بر اساس ماده 84 این توافق، موضوع مورد اختلاف باید به شورای سازمان بینالمللی هوانوردی غیر نظامی (ICAO) ارجاع شود. این سازمان، نمایندۀ تخصصی سازمان ملل است که با 193 کشور عضو سازمان ملل همکاری دارد تا نقل و انتقال هوایی غیر نظامی در سطح جهان را امکان پذیر ساخته و تداوم بخشد. سپس میتوان علیه هر تصمیمی که توسط شورای سازمان بینالمللی هوانوردی غیر نظامی اتخاذ گردد، در دیوان بینالمللی دادگستری استیناف نمود. بر اساس ماده 14 کنوانسیون 1971 مونترآل کشورها باید تلاش کنند هر گونه اختلاف را پیش از آنکه به دیوان بینالمللی دادگستری ارجاع دهند، در مرحلۀ نخست از طریق مذاکرات و سپس در برابر هیئتهای داوری حل و فصل کنند.
به طور خلاصه میتوان گفت در صورتیکه کشوری موافقت نماید بر طبق این کنوانسیونها علیه ایران اقامۀ دعوا نماید، دیوان بینالمللی دادگستری میتواند گزینهای برای طرح شکایت حقوقی باشد اما تنها در صورتیکه انجام مذاکرات و به کار گیری هیئتهای داوری برای حل اختلاف به نتیجه نرسد.
شکایات دیگر
به هر حال اگر اطلاعات بیشتری در بارۀ این سانحه آشکار شود، برای شکایتهای دیگری که بر اساس تعهدات ایران نسبت به حقوق بین المللی بشردوستانه و حقوق کیفری بینالمللی مطرح گردیده است، میتوان مسیر دیگری را هم در پیش گرفت.
در گزارشی که عالیجناب رالف گودال، مشاور ویژه نخست وزیر جاستین ترودو در بارۀ پاسخ کانادا به سرنگونی پرواز 752 در دسامبر 2020 منتشر کرد، در مورد تصمیم گیری ایران در شب سانحه، موارد زیر را مطرح ساخت:
«سازمان هوانوردی فدرال (FAA) با توجه به واقعیت حملات جنگی در منطقه، طی صدور اخطاریه رسمی (نوتام NOTAM) به هواپیماهای مسافر بری امریکایی دستور داد از پرواز بر فراز منطقهای که گسترۀ آن تقریباً از دریای مدیترانه تا خلیج عمان، از جمله تمامی ایران را در بر میگیرد، اجتناب نمایند. شرکتهای هوانوردی تجاری کشورهای دیگر مانند کانادا، استرالیا، و سنگاپور نیز از پرواز بر فراز این منطقه خودداری نمودند. ایران که منتظر حملات تلافی جویانۀ امریکاییها بود، سامانههای پدافند هوایی خود را به حال آماده باش کامل [….] درآورده بود. با وجود این ایران آسمان خود را بر روی پروازهای غیر نظامی نبست.»
گودال همچنین در گزارش خود موضوع یک فایل صوتی که توسط رسانههای کانادایی از یک مکالمۀ تلفنیِ ضبط شده میان یک مقام ارشد ایرانی با یک عضو خانواده یکی از قربانیان پرواز 752 به دست آمده، اشاره کرد. در این فایل صوتی مقام رسمی ایرانی «می گوید آسمان ایران در طول تمام این دوره باز ماند تا از اختلال در برنامۀ پروازها یا لو رفتن عملیات ایرانیان در برابر امریکاییها خودداری شود.»
این موضوع مؤید اظهارات قبلی است که بلافاصله پس از سانحۀ سرنگونی عنوان شد که مقامات ایرانی معتقد بودند نیروهای امریکایی در صورت حضور هواپیماهای مسافر بری غیر نظامی در آسمان ، از انجام حملات هوایی خودداری خواهند کرد، و بنابراین آسمان ایران را باز نگاه داشتند تا ایالات متحده را از حمله به فرودگاه و یا یک پایگاه نظامی نزدیک به آن باز دارند. اگر این موضوع صحت داشته باشد، بدان معناست که مقامات ایران با مسامحه کاری، از پروازهای غیر نظامی به عنوان سپر انسانی استفاده کرده و در نتیجه قوانین منازعات مسلحانه را نقض کرده و مرتکب جنایات جنگی شدهاند.
به دنبال انتشار گزارش گودال، در یک مصاحبۀ رسانهای با وزیر امور خارجۀ کانادا، فرانسوا فیلیپ شمپین، این سؤال مطرح شد که آیا ممکن است در بارۀ نحوۀ رفتار جمهوری اسلامی ایران، اتهامات جدی تری مطرح گردد. شمپین در این مصاحبه اظهار داشت وی باور ندارد که «خطای انسانی» علت ساقط کردن هواپیما بوده و گفت مقامات ایرانی در پاسخگویی به سؤالات مهمی در بارۀ سلسله مراتب فرماندهی و تصمیمات نظامی در روز سانحه، کوتاهی کردهاند.
گذشت زمان آشکار خواهد ساخت آیا اطلاعات بیشتری آشکار خواهد شد یا اینکه کشورهای درگیر در این واقعه به یک بن بست اطلاعاتی خواهند رسید. اگر مقامات ایرانی از همکاری در پاسخگویی به سؤالات مربوط به این تحقیقات امتناع ورزند، ممکن است به زودی در دادگاه بین الملل به محاکمه کشیده شوند.
گیسو نیا عضو ارشد برنامههای خاورمیانه در شورای آتلانتیک است. او در حال حاضر رهبری فعالیت هایی را برای ایجاد یک برنامه دادخواهی راهبردی بر عهده دارد که در ارتباط با خاور میانه و شمال افریقا میباشد و در وهلۀ اول بر موضوعات ایران تمرکز دارد. وی را در توئیتر دنبال کنید: Twitter: @GissouNia
January 8, 2021 marks one year since Iran’s Islamic Revolutionary Guard Corps (IRGC) shot down a civilian passenger plane, Ukraine International Airlines Flight 752 (PS752), in Iranian airspace. The tragic incident killed all 176 people onboard. The passengers and crew included 138 people who were nationals, residents, or otherwise tied to Canada, as well as victims from Iran, Ukraine, Sweden, Afghanistan and the United Kingdom.
One year on, serious questions remain about the crash and its aftermath. Why did Iranian authorities not shut down the airspace to civilian aircraft during a time when a military strike by the United States was a possibility? Why did Iranian authorities choose to delay, by three days, the release of information that the IRGC had shot down PS752? And why have the families of the victims been subjected to intimidation and harassment by agents of the Islamic Republic for simply seeking answers about what happened to their loved ones?
The families of the victims are entitled to truth, justice, and reparations. The efforts undertaken on behalf of those aggrieved include diplomatic efforts, arbitration, civil litigation, and the possibility of criminal inquiries.
The Association of Families of Flight PS752 Victims—a group of family members of the PS752 victims seeking justice—launched a crowdfunding campaign in the week leading up to the one-year anniversary of the downing to raise the legal funds needed to bring the perpetrators before an international tribunal. The crowd funding campaign surpassed their monetary goal of $100,000 in just one day after announcing the campaign, with more than 2,000 people participating in the campaign at the time of this writing—one of the more impressive fundraising initiatives by the Iranian diaspora community to date.
While a case before an international tribunal has yet to be brought on PS752, a number of litigation efforts are currently pending or in the pipeline.
Claims against the airline and insurance companies
Some of the family members of PS752 victims have retained law firms in Canada to bring claims against Ukraine International Airlines and insurance companies. Most airlines maintain liability insurance that can pay compensation to families in the event of death or injury of a passenger, including death and injury from a military shootdown. In this case, Tokio Marine Kiln has been reported as the lead insurer on the war insurance policy for Ukraine International Airlines, while Global Aerospace leads the airline’s aviation all risks policy.
Compensation is a particular sticking point since it is unclear whether or not the Islamic Republic will compensate families of victims, in compliance with its obligations under international law. At the end of December, Iran’s Cabinet allocated $150,000 to the families of each PS752 victim.
Notably, that amount is in line with the upper limit of the carrier liability amount for death or injury of passengers set forth in Article 21 of the Montreal Convention 1999 (MC99). The treaty establishes airline liability in the case of death or injury to passengers, as well as in cases of delay, damage, or loss of baggage and cargo. The MC99 addresses the compensation owed by airlines to passengers, but it does not cover the wrongful acts of a state and its international responsibility or the compensation owed to harmed passengers. Iran has not ratified the MC99 but Ukraine and Canada have.
Given the murky details surrounding the nature of the shootdown, the discussion around which insurance carrier will need to bear the cost could be protracted. The discussion will also be impacted by what obligations the state has with respect to reparations, which depends on the nature of their responsibility.
Terrorism-related litigation in national courts
Some of the families of PS752 victims have pursued an alternative route to compensation by seeking reparations as part of terrorism-related lawsuits in Canada and the United States.
Canada and the US are unique in the world for carving out an exception to state immunity for acts of terrorism. This means private plaintiffs can bring a suit against a foreign state that has been designated as a state sponsor of terrorism for acts of terrorism. The Islamic Republic of Iran has been listed as a state sponsor of terrorism by both the governments of Canada and the US. Therefore, PS752 families can use legal authorities to bring a suit against the Islamic Republic for the actions of the IRGC.
One suit, filed in Canadian courts, alleges that PS752 was shot down as a deliberate act of terrorism, or that the Islamic Republic acted in a reckless, wanton, and high-handed manner that amounted to a terrorist act. The suit relies on the Justice for Victims of Terrorism Act (JVTA), which provides that Canadian citizens and permanent residents of Canada who are victims of terrorism, as well as others if the action has a real and substantial connection to Canada, can seek redress through a civil action for terrorist acts committed anywhere in the world on or after January 1, 1985.
Given that Iran has not been forthcoming on some key questions related to the IRGC’s liability for the shootdown and state of mind and motive evidence, the JVTA standard may be tough to meet.
In addition to this suit that alleges terrorism, another Canadian firm has filed a class-action suit against the Islamic Republic alleging a negligence theory of liability. Canada’s federal government served the Islamic Republic with both suits in September 2020.
The US-based family members of PS752 victims have also filed a terrorism-related suit against the Islamic Republic in US federal court. The plaintiffs rely on Section 1605A of the US Code, or what is commonly referred to as the “terrorism exception” to the Foreign Sovereign Immunities Act, to bring their claims. The terrorism exception creates a private right of action against a foreign nation sponsoring terrorism under limited circumstances for certain damages, including economic loss, pain and suffering, and punitive damages. Claims can arise from underlying conduct involving a range of acts, including aircraft sabotage or the provision of material support or resources for aircraft sabotage, resulting in personal injury or death.
International Court of Justice
After the tragedy on January 8, 2020, many initial calls for justice demanded that Canada or another country take the Islamic Republic of Iran to the International Court of Justice (ICJ)—a global court based in The Hague, Netherlands that settles state-to-state disputes. There were also calls to bring IRGC perpetrators before the International Criminal Court (ICC), also based in The Hague. While the ICJ addresses state-level violations of international law, the ICC exercises criminal jurisdiction over individuals. For reasons that exceed the scope of this writing, the ICC would not be a viable forum for the PS752 matter on jurisdictional and evidentiary grounds at this time. With respect to the ICJ, while calls for justice were immediate following the shootdown, bringing the PS752 case before the ICJ is, in part, a matter of “running out the clock.”
Iran is bound by several international treaties governing civil aviation, including the Convention on International Civil Aviation (Chicago Convention) and the Convention for the Suppression of Unlawful Acts against the Safety of Civil Aviation (Montreal Convention 1971). The obligations under these conventions include the non-use of weapons against civil aircraft in flight and the duty to prohibit, prevent, and punish the destruction of an aircraft in service. Any breach of these obligations must first be resolved through state-to-state negotiations.
In the case of breaches of the Chicago Convention, if negotiations to resolve disputes are not fruitful, then per Article 84 of the agreement the dispute may go before the Council of the International Civil Aviation Organization (ICAO), a specialized agency of the United Nations (UN) that works in cooperation with the UN’s 193 member states to enable and maintain global civil air transportation. Any decision by the ICAO Council may then be appealed at the ICJ. Per Article 14 of the Montreal Convention 1971, states must try and resolve any disputes through negotiation first and then arbitration before the dispute can be referred to the ICJ.
In short, the ICJ could be an option to bring a legal claim arising out of these conventions—should a state agree to bring the claim against Iran—but only if negotiations and arbitration to resolve the issues have proved unsuccessful.
Other claims
However, another path could be available on other claims related to Iran’s obligations under international humanitarian law and international criminal law—should more information come to light.
In a report released in December 2020 by the Honorable Ralph Goodale, the special advisor to Prime Minister Justin Trudeau on Canada’s response to the downing of PS752, he noted the following with respect to Iran’s decision-making on that night:
“Reacting to the reality of a shooting war in the region, the US Federal Aviation Administration (FAA) issued an official notice (NOTAM) ordering American civilian aircraft to avoid an area roughly from the Mediterranean Sea to the Gulf of Oman, including all of Iran. Commercial airlines from other countries—Canada, Australia, and Singapore, for example—also steered clear. Ready for the Americans to shoot back, Iran had placed its air defen[s]e system on high alert […] Iran did not, however, close its airspace to civilian traffic.”
In his report, Goodale also noted an audio recording obtained by Canadian media of a telephone call from a senior Iranian official to a Canada-based family member of a PS752 victim. In it, the official “suggested Iran’s airspace remained open throughout the relevant period to avoid disrupting scheduled traffic or tipping off the Americans about Iranian military activity.”
This supports earlier assertions directly following the shootdown that Iranian authorities kept the airspace open to deter a US attack on the airport or a nearby military base out of the belief that US forces would be hesitant to strike amidst the presence of civilian passenger planes. If true, this would mean that the Iranian authorities turned planeloads of passengers into human shields by omission, thereby violating the law of armed conflict and possibly committing war crimes.
The question of whether there may be more serious allegations about the Islamic Republic’s conduct was also raised by a media interview with Canada’s Foreign Minister, François-Philippe Champagne, following the release of the Goodale report. In that interview, Champagne said he did not believe that “human error” was the cause of the downing and noted that Iranian authorities have failed to address key questions concerning the chain of command and military decisions that day.
Time will reveal whether more information is forthcoming or if states are at an information impasse. If Iranian authorities fail to fully comply with the investigation queries, they may soon see themselves in an international court.
Gissou Nia is a senior fellow with Middle East Programs at the Atlantic Council. She currently leads an effort to build a strategic litigation program on the Middle East and North Africa, with an initial focus on Iran. Follow her on Twitter: @GissouNia.
Image: Meisam Salahi, whose younger brother Mohsen Salahi and sister-in-law Mahsa Amirliravi, were killed in the Ukrainian passenger jet shot down in Iran, looks at a photo of his brother and sister-in-law at his home in the Toronto suburb of Richmond Hill, Ontario, Canada January 31, 2020. Picture taken January 31, 2020. REUTERS/Carlos Osorio